Pijn en onbegrepen gedrag komen frequent voor bij mensen met dementie maar zijn vaak moeilijk te herkennen. Om zorgverleners te ondersteunen bij een stapsgewijze beoordeling en begeleiding/behandeling is er in de VS een protocol ontwikkeld. Dit heet de ‘Serial Trial Intervention (STI)’.

Het protocol is ontwikkeld om nauwkeuriger onbegrepen gedrag te beoordelen bij mensen die dit niet meer goed verbaal duidelijk kunnen maken. Om een betere en meer op het individu toegesneden behandeling te geven van zowel fysieke pijnklachten als gedragsproblemen. De STI maakt gebruik van een breed arsenaal aan therapeutische opties zoals snoezelen, bewegen, zintuigactivering tot pijnmedicatie. Gebruik van het protocol in de VS was effectief in het verminderen van pijn en onbegrepen gedrag bij mensen met dementie. Het protocol is vertaald naar het Nederlands: STA OP! (STApsgewijs Onwelbevinden en Pijn bij dementie de baas!)

Verzorgenden, activiteitenbegeleiders, psychologen en artsen op tien PG- afdelingen in verschillende verpleeghuizen worden geschoold in het werken met de methode. Bij de start van het onderzoek, na drie maanden en na zes maanden wordt het gedrag van alle bewoners geobserveerd en beoordeeld. Binnen het onderzoek wordt gebruik gemaakt van verschillende observatieschalen voor onder andere pijn, depressie, gedrag en kwaliteit van leven. De effecten op gedrag en pijn op de afdelingen waar de methodiek is geïmplementeerd, worden vergeleken met 10 controle-afdelingen. De dataverzameling is nog gaande, maar de eerste evaluaties zijn zeer positief.

Conclusies

Met behulp van de methode wordt stapsgewijs nagegaan of er sprake is van lichamelijke en/of psychosociale problemen, er in alle basisbehoeften is voorzien en of er storende omgevingsfactoren aanwezig zijn die mogelijk ten grondslag liggen aan het gedrag. De meest voorkomende oorzaken van gedragsproblemen worden systematisch geanalyseerd en aangepakt. Dit model gaat ervan uit dat het vermogen van een demente bewoner om zijn behoeften en zijn ongemakken te beschrijven achteruitgaat, naarmate de dementie vordert. Behoeften waaraan niet wordt voldaan maakt de persoon met dementie dan veelal kenbaar via zijn gedrag. Dit gedrag wordt door de omgeving vaak niet begrepen als uiting van ongemak, pijn of ander leed. De methode maakt gebruik van een breed arsenaal aan bewezen effectieve therapeutische opties, variërend van comfort-interventies, aanpassingen van de omgeving en de dagstructuur, tot pijnmedicatie. Uit de evaluaties van de trainingen blijkt, dat zorgmedewerkers zich minder machteloos voelen en dat deze stapsgewijze aanpak hen concrete houvast geeft in de omgang met deze complexe situaties. De dataverzameling is nog bezig, maar voorlopig concluderend lijkt STA OP! een goede en werkbare methode om onbegrepen gedrag, pijn en gedragsveranderingen effectief te lijf te gaan. Het geeft de verzorgenden handvatten om met deze complexe problematiek om te gaan.